MZ-442-D

Świadectwa szkoły podstawowej z lat 1922–1926 należące do Berty (Bilha-Bronisława) Silbiger (1912–1971). Dokumenty te towarzyszyły jej przez kilkadziesiąt lat wojennej tułaczki, poprzez Lwów i Uzbekistan, gdzie Sowieci zesłali całą rodzinę i gdzie z głodu i wycieńczenia zmarła jej matka Dina. Lata powojenne Berta spędziła w Warszawie do 1968 roku, kiedy to marcowa kampania antysemicka zmusiła ją do emigracji do Szwecji. Jej syn, Adam, wspomina: Mama nigdy nie opowiadała o swoim domu rodzinnym, wyjechała z Oświęcimia w bardzo młodym wieku (14 lat?). (…) Mówiła trochę o atmosferze w mieście – i to bardzo negatywnie. Mówiła o kontroli i dyktaturze „religijnych” [Żydów] jakiej poddawana była młodzież żydowska – głównie dziewczyny. Mówiła o tym, że zaczepiano ją na ulicy z komentarzami odnośnie sposobu w jaki się ubierała, jak się zachowywała. Dla niej nazwa sztetl nie kojarzyła się nigdy z romantycznym, błogim obrazem tylko z zaściankiem, ciemnotą i nędzą. Stąd był ten jej bunt i wyjazd do Krakowa odebrała jako swego rodzaju wyzwolenie.